11) KÜRT TARİH VE KÜLTÜRÜNDE (MÎR, AŞİRET, AĞA) İLE (SEYYİD, ŞEYH) VE MELELER'IN (DİN ALİMİ) ROLÜ, BUGÜNE YANSIMASI VE ŞİMDİKİ GERÇEKLİK

Başlıklı yazı dizimizin 11.incisi

MEŞRUTİYET DÖNEMİ, KÜRT ENTELEKTÜEL GELİŞMESİ VE KURTULUŞ SAVAŞI GÜNLERİ (1910-1920)=10 YIL

      Bu dönemde, özellikle İstanbul payitahtta, diğer Osmanlı büyük kentlerinde Kürt Entelektüel seviyesi çok ilerlemiştir. Kürtçe Gazeteler, dergiler, kitaplar yayınlanmış (Kürdistan Gazetesi, Jin Dergisi, Memozin kitabının basılması gibi). Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti, Kürt Talebe –Hevi Cemiyeti gibi birçok cemiyet kurulmuştur.

               Kürt Entelektüelleri, aydınları, ileri gelenleri genelde hem eşitlik, hürriyet ve cumhuriyet istiyor hem de Sultan Abdülhamit’ten beri hilafetle bağlılıkları çok güçlüdür.

               Bu dönem içinde İstanbul’da toplanan ve siyasi çalışma içinde olan;

• Kürt Mollalarından Bediüzzaman Hazretlerinin 1.Sait dönemi, Müküslü Hamza vs. leri;

• Kürt Mir Ailelerinin Bedirhanları, Babanları, Cemilpaşazadeler vs;

• Halil Hayali, Yusuf Ziya Bey, Şükrü Sekban, Kürdizade Ahmet Ramiz, Şair Piremerd, Nuri Dersimî vs. Kürt aydınları;

• Nehri Seyitlerinden, Danıştay başkanı Seyit Abdulkadir vs. Şeyh ve Seyitleri

gibi önemli şahsiyetleri ve Kürt Önderleri görürüz.

             Kurtuluş Savaşı başlayınca diğer Müslüman halkların tersine;  gerek Kürtlerin İstanbul’daki Aydın, Molla, Şeyh, Seyit, Mir aileleri gerek İhsan Nuri Paşa, Cibranli Halit gibi Osmanlı subayları gerekse Hamidiye Hafif Aşiret Süvarileri ve bütün olarak Kürt Halkı, büyük cihada katılma ruhuyla müdahil olup mücadele etmiştir.

            Kurtuluş Savaşı sürecinde bir mutabakat sözleşmesi veya ilk Cumhuriyet Anayasası kabul edilen 21 Anayasası bunun bir gösterge ve garantisi idi. Nitekim İsmet İnönü Lozan’da şöyle diyecekti: ‘’ Türkler ve Kürtler, Türkiye Cumhuriyeti’nin ana unsurlarıdırlar. Kürtler bir azınlık değil, bir millettirler. Ankara Hükümeti hem Türklerin hem de Kürtlerin hükümetidir.’’

                  Ancak 24 Anayasası ile Kürtler hem inançları açısından hem de kültürel kimlikleri açısından hayal kırıklığına uğrayıp aldatılmışlık duygusuna kapıldılar.

12) KÜRT TARİH VE KÜLTÜRÜNDE (MÎR, AŞİRET, AĞA) İLE (SEYYİD, ŞEYH) VE MELELER'IN (DİN ALİMİ) ROLÜ, BUGÜNE YANSIMASI VE ŞİMDİKİ GERÇEKLİK

Başlıklı yazı dizimizin 12.incisi

CUMHURİYET HALK PARTİSİ DÖNEMİ, KÜRTLERİN ALDATILMIŞLIK DUYGUSU, KIYAMLAR, İSYANLAR VE KATLİAMLAR SÜRECİ (1920-1940)=20 YIL

         1924’te taşlar biraz yerine oturtulduktan sonra yeni bir süreç başlatılıp 24 Anayasası devreye girmiştir. Bu süreçte:

- 1921 mutabakat anayasası rafa kaldırılmıştır.

- Meşrutiyetten beri verilen sözler ve Kurtuluş Savaşı aşamasında verilen taahhütlerin hiçbiri tutulmamıştır.

- Hilafet kaldırılmıştır.

- Musul sorunu gündeme girmiştir.

- İsmet İnönü’nün ısrarı ile Takrir-i Sükûn Kanunu, Şark Islahat Planı ve Umumi Müfettişlik kurumu oluşturulmuştur.

- Kürtlere karşı asimilasyon, Kart-Kurt sesi ve Dağ Türkleri muhabbeti başlamıştır. Adeta köksüz bir toplum yaratılmaya çalışılmıştır. Nitekim Mehmet Esat Bozkurt ‘’ Türk olmayanın ancak Türk’e hizmetkâr ve köle olma hakkı vardır diyecekti.’’

- Rıza Nur kanalıyla; Ziya Gökalp’tan inkar, imha ve asimilasyon altyapısını hazırlamak için Kürtlerin aslında Türk olduklarını empoze eden bir çalışmanın yapılması istenmiştir. Nitekim bu doğrultuda Kürt asıllı, İttihat ve Terakkici sosyolog Ziya Gökalp meşhur ‘’ Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler’’ eserini yazmıştır.

- Dilsiz ve okuma yazma bilmeyen (yeni yazı sebebiyle) bir toplum ortaya çıkmıştır. Toplum ani bir travma geçirmiştir.

- Ne kadar ortak değerler varsa hepsi yerle bir edilmiştir.

- İmparatorluk bakiyesi ve mirası üstünde yeni bir ulus yaratılmaya çalışılmıştır.

- Kürtlere Kro, mağara adamı lakapları uygun görülmüştür.

- Güneş Dil Teorisi ve kafatasları ölçme dönemi başlamıştır.

- 600 senelik kültür mirası bir kenara bırakılıp yeni türeme bir dil ve kıyafet devrimi başlamıştır.

- Kürt Aydınları (Seyitler, Şeyhler, Entelektüeller, Ağalar, Aşiret Reisleri, Beyler, Mollar), birer birer ya idam edilmiş veya sürgüne gönderilmiştir. Belli ailelerin yerleri değiştirilmiştir.

- 1938’lere gelindiğinde Mecburi İskân Kanunu ile Tedip ve Tenkil Hareketi ile Alevi Kürtler de nasibini alacaktı.

                     Bu sebepler ve bu bakış açısı, Kürt coğrafyasında ardı arkası kesilmeyen Şeyh Sait Kıyam’ına (1925),Ağrı İsyan’ına(1926-1930) ,Zilan Katliam’ına (1930), Seyida ve Berazan Başkaldırısı’na (1931-1932),Dersim İsyan’ına (1937-1938) yol açarak onlarca belki yüzlerce çoluk çocuk canına mal olacaktı.

                   Seyit Abdulkadir gibi seyitler, Şeyh Sait gibi Sünni Şeyhleri, Seyit Rıza gibi Alevi pirleri, Cibranli Halit gibi Kürt Osmanlı subayları, Yusuf Ziya gibi bürokratlar ve Hasenanlı Halit bey gibi aşiret reisleri idam edileceklerdi.

                     Heyderan Aşireti Reisi Kör Hüseyin Paşa İran-Türkiye-Irak sınırında başka türlü öldürtecekti.

                 Şeyh Said’i desteklemediği halde Hevidan Aşireti Lideri Haco Ağa, Mustafa Kemal ile Kurtuluş Savaşı’nın başından beri özel münasebeti olan Musa Begê Xutkî, Bedirhaniler ve diğer ileri gelen Kürt beyleri ancak kendilerini Suriye’ye atacaklardı.

                Ruslara karşı mücadele eden Celali Bro Hesetili, Hesenanlı Ferzende, Halis Beyê Sipki kendilerini Ağrı Dağında bulacaklardı.

                Yetmedi! Şeyh Sait İsyan’ında, ortalığı yatıştırmaya çalışan Bediüzzaman Sait Nursi Hazretleri gibi Kürt İslam âlimlerine de hayat boyu sürgün nasip olacaktı.

Böylece aldatılmış başsız ve taçsız bir Kürt toplumu kalacaktı.

               Bu süreçte Kürt aşiretlerine en geri sosyolojik aşama gözü ile bakılıyor. Din adamları ve ağalar; filmlerde güldürü malzemesi olarak kullanılıyor.

               Unutmamak gerekir ki: dünyada tüm devletler güçle kurulmuştur. Bu doğrudur. Ama akılla ve adaletle kendini idame etmiş ve varlığını devam ettirmişlerdir.