YARGITAY`IN YERİNE TEMYİZ MAHKEMESİ

AKP, yeni anayasa yazımına ilişkin yargı bölümüyle ilgili önerilerini, TBMM Başkanlığı`na sundu. AKP, Danıştay ve Yargıtay`ın kaldırılarak onun yerine Temyiz Mahkemesi kurulmasını öneriyor. AKP`nin yeni anayasada olmasını istediği ``yargı`` önerilerine göre, hakimler, görevlerinde bağımsız ve tarafsız olacak; anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verecek. KARARA DEVLET DE UYACAK Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremeyecek; genelge gönderemeyecek; tavsiye ve telkinde bulunamayacak. Bütün devlet organları mahkeme kararlarına uymak zorunda olacak. Bu organlar, mahkeme kararlarını değiştiremeyecek ve bunların yerine getirilmesini geciktiremeyecek. Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenecek. Disiplin mahkemeleri dışında kanunla askeri mahkemeler kurulamayacak. Hakimler ve savcılar azlolunamayacak, kendileri istemedikçe 65 yaşından önce emekli edilemeyecek; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından mahrum bırakılamayacak. HSYK Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 22 üyeden oluşacak. Kurul, Hakimler Dairesi, Savcılar Dairesi ve Disiplin Dairesi olmak üzere 3 daire halinde çalışacak. Kurulun Başkanı yine Adalet Bakanı olacak. Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabii üyesi olup Savcılar Dairesi`nin Başkanı olacak. Kurul kendi üyeleri arasından Hakimler Dairesi ile Disiplin Dairesi başkanlarını seçecek. Kurulun 7 üyesi, yüksek öğretim kurumlarının hukuk, sosyal ve siyasi bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından TBMM tarafından üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile seçilecek. Birinci oylamada üçte iki çoğunluk ile seçimin yapılamaması halinde, ikinci oylama yapılır ve bu oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu aranacak. Yedi üyesi meslekte 15 yıl çalışmış hakim ve savcıları arasından Başkan tarafından seçilecek. Altı üyesi üçü hakim ve üçü savcı olmak üzere meslekte 15 yıl çalışmış hakim ve savcılar arasından alt derece mahkemesi hakim ve savcılarınca seçilecek. Hakim ve savcılar tarafından yapılacak seçimlerde her hakim veya savcı sadece bir adaya oy verecek. Kurul üyelerinin görev süresi 4 yıl olup, süresi dolanlar yeniden seçilemeyecek. Hakimler ve Savcılar Kurulu; hakim ve savcıları mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme, kadro dağıtma, görevden uzaklaştırma ile her derecedeki hakim ve savcılara disiplin cezası verme işlemlerini yapacak. Adalet Bakanlığı`nın, bir mahkemenin veya bir hakimin kadrosunun kaldırılması veya bir mahkemenin yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlayacak. Hakim ve savcılar ile Temyiz Mahkemesi üyelerinin görevlerini Anayasa?ya, kanuna ve hukuka uygun olarak yapıp yapmadıklarını denetleme, görevlerinden dolayı veya görevleri sırasında suç işleyip işlemediklerini araştırma ve gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma işlemleri Kurul Başkanı?na bağlı ve ona karşı sorumlu olarak görev yapan Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından yapılacak. Soruşturma ve inceleme daha kıdemli hakim veya savcılar eliyle de yaptırılabilecek. Adalet Bakanı, Kurulun ilk toplantısında onaya sunulmak üzere, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde hizmetin aksamaması için hakimleri geçici yetki ile görevlendirebilecek. 15 YIL ŞARTI Anayasa Mahkemesi 17 üyeden oluşacak. TBMM, en az 7`si anayasa hukuku, kamu hukuku veya siyaset bilimi alanında çalışan öğretim üyeleri arasından olmak üzere 9 üyeyi üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ve gizli oyla seçecek. Birinci oylamada üçte iki çoğunluk ile seçimin yapılamaması halinde ikinci oylama yapılacak ve bu oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu aranacak. Başkan 8 üyeyi anayasa hukuku, kamu hukuku veya siyaset bilimi alanında çalışan öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, meslekte en az 15 yıl görev yapmış hakimler ve savcılar ile en az 5 yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçecek. Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için, 40 yaşını doldurmuş, hukuk, sosyal veya siyasi bilimler alanında yüksek öğrenim görmüş ve mesleğinde en az 15 yıl fiilen çalışmış olmak şartı aranacak. Bu şartlar tüm adaylar için geçerli olacak. Anayasa Mahkemesi başkanı ve başkanvekilleri üyeler tarafından kendi aralarından gizli oyla ve üye tam sayısının salt çoğunluğu ile 4 yıl için seçilir. Başkan ve başkanvekilleri bu görevlere bir defadan fazla seçilemeyecek. Anayasa Mahkemesi üyeleri, asli görevleri dışında resmi veya özel hiçbir görev alamayacaklar. Anayasa Mahkemesi üyeleri bir defaya mahsus olmak üzere ve 9 yıl için seçilecek. 65 yaşını dolduran üyeler emekliye ayrılacak. Anayasa Mahkemesi üyeliği, bir üyenin hakimlik mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymesi halinde kendiliğinden; görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceğinin kesin olarak anlaşılması halinde ise Anayasa Mahkemesi üye tam sayısının üçte iki çoğunluğunun kararı ile sona erecek. ANAYASA DEĞİŞİKLERİ DENETLENEMEYECEK Anayasa Mahkemesi kanunların, Başkanlık kararnamelerinin ve TBMM İçtüzüğü`nün şekil ve esas bakımından Anayasaya uygunluğunu denetleyecek. Anayasa değişiklikleri şekil ve esas bakımından hiçbir surette denetlenemeyecek. Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı hususu ile sınırlı olacak. Herkes, Anayasa?da güvence altına alınmış temel hak ve hürriyetlerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi`ne başvurabilecek. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şart olacak. Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamayacak. Anayasa Mahkemesi Başkanı, TBMM Başkanını ve bakanları görevleriyle ilgili suçlardan dolayı yargılayacak. Bu yargılamalarda, savcılık görevini Temyiz Mahkemesi Başsavcısı yapacak. Yargılamada verilen kararlara karşı yeniden inceleme başvuruları Genel Kurulca kesin karara bağlanacak. Anayasa Mahkemesi, Genel Kurul ve iki daire halinde çalışacak. Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurular ile iptal ve itiraz davalarına Genel Kurul`da bakılacak. Daireler ve Genel Kurul kararlarını üye tam sayısının salt çoğunluğu ile alınacak. Siyasi partilerin kapatılmasına ya da devlet yardımından mahrum bırakılmasına karar verilebilmesi için üye tam sayısının üçte iki oy çokluğu şart olacak. Şekil sakatlığına dayalı iptal davaları öncelikle karara bağlanacak. Anayasa Mahkemesi`nin kuruluşu ve yargılama usulleri kanunla; mahkemenin çalışma esasları ve üyeleri arasındaki iş bölümü ise kendi yapacağı içtüzükle düzenlenecek. İPTAL DAVASI Anayasa Mahkemesi`nde iptal davası açma yetkisi Başkana ve TBMM üye tam sayısının en az beşte biri oranındaki milletvekillerine ait olacak. Anayasa Mahkemesi`nde iptal davası açma yetkisi, iptali istenen kanunun, Başkanlık kararnamesinin veya İçtüzüğün Resmî Gazete`de yayınlanmasından başlayarak 60 gün; şekil sakatlığına dayanan davalarda ise 10 gün sonra düşecek. İTİRAZ YOLU Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya kararnamenin hükümlerini Anayasa`ya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesi`nin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakacak. Anayasa Mahkemesi, müracaatın kendisine gelişinden başlamak üzere 5 ay içinde kararını verecek. Bu süre içinde karar verilmezse, mahkeme davayı yürürlükteki hükümlere göre sonuçlandıracak. Ancak, Anayasa Mahkemesi`nin kararı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar açıklanırsa, mahkeme buna uymak zorunda olacak. Şekil sakatlığı nedeniyle Anayasa`ya aykırılık itiraz yoluyla ileri sürülemeyecek. Anayasa Mahkemesi`nin kararları kesin olacak. Bu kararlar, gerekçesi yazılmadan hiçbir surette açıklanamayacak ve kamuoyuna bilgi verilemeyecek. Anayasa Mahkemesi, verdiği kararlarla, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemeyecek; yorumlu ret kararı veremeyecek; kanunların, Başkanlık kararnamelerinin ve İçtüzük hükümlerinin yürürlükten kaldırılmasına ilişkin düzenlemeler esas bakımından denetlenemeyecek. Anayasa Mahkemesi`nin iptal ettiği hükümler, gerekçeli kararın Resmi Gazete`de yayınlandığı tarihte yürürlükten kalkacak. Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi, gerekli durumlarda ayrıca kararlaştırabilecek. Bu tarih, kararın Resmi Gazete`de yayınlandığı günden başlayarak bir yılı geçemeyecek. İptal kararları geriye yürümeyecek; Anayasa Mahkemesi hiçbir şekilde yürürlüğü durdurma kararı veremeyecek. Anayasa Mahkemesi kararları, Resmi Gazete`de yayınlanacak. Gerekçesiyle birlikte yayınlanmayan kararlar bağlayıcı olmayacak. Anayasa Mahkemesi`nin iptal davası veya itiraz yoluyla işin esasına girerek verdiği ret kararlarının Resmi Gazete`de yayınından itibaren beş yıl geçmedikçe, aynı hükmün Anayasa`ya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamayacak. TEMYİZ MAHKEMESİ Temyiz Mahkemesi, alt derece mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme mercii olacak. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakacak. Temyiz Mahkemesi üyelerinin dörtte üçü Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından, dörtte biri Başkan tarafından, mesleğinde fiilen 15 yıl çalışmış olan hakim ve savcılar, öğretim üyeleri ile avukatlar arasından, kanunda öngörülen yöntemlerle ölçülen liyakat ve başarı gibi nitelikler dikkate alınarak 9 yıl için belirlenecek. Temyiz Mahkemesi başkanı ve başkanvekilleri, üyeler tarafından kendi aralarından 4 yıl için seçilecek. Temyiz Mahkemesinin kuruluşu, işleyişi, daire başkanları ve üyeleri ile Temyiz Mahkemesi Başsavcısı`nın nitelikleri ve seçim usulleri, mahkemelerin bağımsızlığı ve tarafsızlığı ile hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenecek. Sayıştay, merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idarelerinin, sosyal güvenlik kurumlarının, mahallİ idarelerin, kanunlarla anonim ortaklık şeklinde kurulmuş olanlar da dahil olmak üzere diğer kamu idarelerinin ve siyasî partilerin bütün gelir ve giderleri ile mallarını, TBMM adına denetlemek ve sorumluların hesap ve işlemleri ile kamu zararının tahsil edileceği sorumluları ve ilgilileri kesin hükme bağlamak ve kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmakla görevli olacak. Sayıştay`ın kesin hükümleri hakkında ilgililer ve sorumlular kararın düzeltilmesi isteminde bulunabilecekler. Bu kararlar dolayısıyla idarî yargı yoluna başvurulamayacak. Sayıştayın kuruluşu, işleyişi, denetim usulleri, mensuplarının nitelikleri, atanmaları, yetki ve ödevleri, hakları ve yükümlülükleri ve diğer özlük işleri, başkan ve üyelerinin teminatı kanunla düzenlenecek.