Akrabamız Sıddık Söylerin Abisi, Doğubayazıt'ın Tanınmış Simalarından, Dengbej Rıfkı Söyler, Irak’ta geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetti.

Kendisinin sesi ve kültürümüze kattığı değerler asla unutulmayacak. Sevenlerine ve ailesine başsağlığı diliyoruz. Ruhu şad olsun, mekanı cennet olsun. 

RIFKI SÖYLER BİYOGRAFİSİ

Derleyen: Osman Eren

DAHA ÇOK KILAMLAR SÖYLEYECEK BAZİDE…

Kürt kültürünün çok önemli bir parçası olan dengbêjlik geleneği, hem yerleşik yaşam öncesi Kürt halkının sosyal yaşamını hem de yazılı dönem öncesi sözlü Kürt edebiyatını günümüze taşımıştır. 

Yaşamının her alanından kesitler içeren bu gelenek, Kürt toplumunun gözünden yaşamını anlatıyor. 

Kürt müziğinin kaynakları Dengbêjler öngörü gücüyle söz ve sese biçim verir ve bu metotla ses ve sözü estetize ederler. Serhat bölgesi dengbêjler yuvası olarak bilinir. Serhat bölgesinde tanınan dengbêjlerden biri de Dengbêj Rıfat Söyler’dir. 

Bazîdli dengbêj Rıfat Söyler, halk arasında daha çok Rikoyê Hekîyê Mozê olarak tanınıyor. 1955 doğumlu dengbêj Rikoyê Hekîyê Mozê dengbêjlerle haşir neşir olan bir aileden geliyor. 7 yaşından beri kilamlar söylüyor. Babasının dengbêjliği yanında dengbêjlere olan merakı nedeniyle birçok yeri gezer. Babası, dengbêj kültürünün kaybolmaması için bir de teyp alır. Nerede bir dengbêj varsa oraya gidip kayıt yapar. 

Komşu il ve ilçeler yanında bazen İran’a kadar gittiği bile olur. Buralarda kaydettiği sesleri, ailesinin kahvesinde insanlara dinletir. Böylelikle bu kültürü canlı tutmaya çalışır.

Dengbêj geceleri düzenler

Zamanla kahve dengbêj gecelerine sahne olur. Bu aralar Rikoyê Hekîyê Mozê de babasının kahvesinde çalışmaya başlar. Müşterilerin önerileriyle dengbêj geceleri düzenlerler. Zaman zaman sayıları üç ile dokuz arasında değişen dengbêjler, kahvede buluşup kilamlar okurlar. İlgi giderek artar, artık uzak yerlerden de misafirler katılır gecelere. Gelen misafirleri gece ağırlamak için de kahvenin arkasındaki yerlerini yataklarla donatırlar. Böylece geceler, geç saatlere kadar sürer.

10 YIL DENGBÊJLİĞİ BIRAKIR

30 yıl boyunca kahvecilik yaparlar. Bu yıllar içerisinde birçok dengbêj onların kahvesinde kilam okur. Resoye Gopala, Şakiro, Kereme Kor, Ahmede Zeynel, Hecî Evkerîm gibi dengbêjlerle dönem dönem etkinliklere katılır ve bunların çok önemli etkileri olur dengbêjlik kültürü üzerinde. 12 Eylül ile beraber gelen yasaklar, kahvenin ve dengbêjlik geleneğinin de geleceğini etkiler. Kürt dili yasaklanınca doğal olarak dengbêj geceleri de son bulur. Kendisi de 1980 darbesinden sonra 10 yıl boyuca dengbêjliği bırakır. Rikoyê Hekîyê Mozê, özellikle dil üzerindeki yasakların hayatının hiç unutamadığı yarası olduğunu belirtiyor.

BİRÇOK KİLAM BESTELER

Rikoyê Hekîyê Mozê, kendini bir teybe benzetiyor. “Nasıl ki teyp bir sesi kaydedip tekrarlıyorsa, ben de teypten aldığım sesi tekrarlıyorum” diyor. Birçok dengbêjin kilamlarını ezberler, okur. Darbe süreci ondaki bu hevesi kaçırsa da uzun yıllar sonra tekrardan söylemeye başlar. Bu arada halk oyunlarıyla da ilgilenir. Dengbêjlik kültürünü ve halk oyunlarını tanıtmaya çalışır. Bu arada kilamlar besteler. 

Önceleri bestelerini kimseye vermez. Daha sonra Çarnewa grubundan Serhat Karakaş’a “Haynikna”, “Her Bostano”, “Lê Zerye” gibi birçok bestesini verir. Rikoyê Hekîyê Mozê, yıllarca düğünlerin yanı sıra festival, gezi ve pikniklere giderek kilamlar okur. Rikoyê Hekîyê Mozê, yönetmenliğini Bülent Gündüz’ün yaptığı Evdalê Zeynîkê belgeselinde de kilam söyler.

DENGBÊJLİĞE SAHİP ÇIKIN

Rikoyê Hekîyê Mozê, şu an halk eğitimde usta öğreticilik yapıyor. Tek amacının Kürt halkı ve kültürüne hizmet olduğunu belirten Rikoyê Hekîyê Mozê, “Dengbêjlik, kendi kültürümüzdür. Bu günlere gelmemizde dengbêjlerin büyük rolleri var. Dilimizin kaybolmamasında bu kültürün etkisi çok büyük. Dolayısıyla herkesin bu kültüre sahip çıkması şart” diyor.