Bu yazımda Ehmedé Xani?nin bilinen dört eserden biri olan nûbehara biçûkan?ın kısa bir özetini verdikten sonra, gelecek yazıda konuyu geniş bir şekilde ele alacağım.
Vêk êxistin Ehmedê Xanî
Navê nûbehara biçûkan lé danî.
Ehmedê Xanî onları derledi
Küçüklerin İlkbaharı adını verdi
Ne ji bo sahîb rewacan
Belki ji bo biçûkê kurmancan.
Yazmadı seçkin kimseler için
Belki Kürtlerin çocukları için.
Nübehara Biçukan Kürtlerin dini ve ulusal önderlerin¬den Ehmedé Xani nin günümüze ulaşan ve ona ait olduk¬ları kesin olan dört eserden biri ve kronolojik olarak ilkidir.
Nubehara Biçukan, Xani?nin "Mem û Zîn "in gölgesinde kaldığı için hak ettiği ilgiyi görememiş.
Xanî, medreselerde okutulan Arapça ders kitapları arasına Kürtçe ders kitaplarını da katmak ve böylece Kürtçeyi eğitim dili haline getirmek amacıyla hazırladığı "Nübehara Biçûkan" ile medreseye yeni başlayan Kürt çocuklarının kendi anadillerinin temel kelime ve terimleriyle tanışmalarını hedeflemiştir.
Nubehar, didaktik şiir tarzında manzum olarak yazılmıştır.
Doğu dillerinde manzum sözlükçülük geleneği ve Xanî ile Nûbehar`ının bu gelenekteki yeri. İçerik dikkatle incelendiğinde Xanî`nin bu sözlüğü ne denli bir pedagojik perspektifle hazırladığı ortaya çıkacaktır.
Bu Kürtçe kitap ilk Kürtçe-Arapça sözlük denilebilir. Ehmedê Xanî manzum bir şekilde Kürtçe kelimelerin[ya da Arapça kelimelerin Kürtçe] karşılıklarını vererek bir sözlük hazırlamıştır. Kitabı çocuklar için hazırladığı için bu ismi uygun görmüştür.
"Nûbehara Biçûkan"nın genelde Kürt dilinde, özelde de Kurmancî lehçesinde yazılmış ilk sözlük olması, bu alandaki boşluğu doldurmuştur.
Beyitlerde karşılıklı olarak yer alan Arapça-Kürtçe veya Kürtçe-Arapça kelimeler rast gele değil, belirli konularda yoğunlaşmak üzere seçilmişler. Xanî bu seçim ve yoğunlaşma çerçevesinde konuları işlemede ?yakından uzağa?, ?kolaydan zora?, ?bilinenden bilinmeyene? ve ?tümdengelim? yöntem ve tekniklerini başarılı bir şekilde uygulayıp pedagojik bir perspektif sergilemiş.
SEYİTHAN KAYA
MALİ MÜŞAVİR
