Gökyüzü ve Yağmurun yağması ile oluşan bir takvim süreci...
Bugün resmiyette kullandığımız takvim kadar, halkın yanında yer ve önemi vardır. Şehirdekilerin ve köydekilerin de çoğu zaman ile ilgili hesaplamalarının bu takvimle yapardı. Çevrede kışın sert ve uzun sürmesi, halk üzerinde büyük etki bırakır. Geçim kaynağı hayvancılığa dayandığından hayvanları yaza çıkarmak büyük bir sorundu. Bilhassa ilkbaharda günler sayılırdı ve zor geçer. Yaz ve sonbahar mevsimi kış ve ilkbahar kadar halkı kendisiyle meşgul ettirmez . Bunun için halk bu günlerin takvimini ve hesabının kendine göre yapardı.
1. Kış mevsimi: 21 Aralıkta yılbaşı kabul edilir. Bu tarih ayni zamanda kışın başlangıcıdır.
a.) Büyük çile süresi 40 gündür kışın başlangıcından itibaren kabul edilir;21 Aralık 30 ocak arasında olur.
b.) Küçük çile büyük çilenin bitiminde yani şubat ayının başında başlar 20 gün devam eder. bu çile diğerine göre daha ayazlı geçer. Her ikisınız toplamı iki ay 60 gündür. Rivayete göre soğuğu çok zahmet verdğı için cıle adını vermiştir. Ve gene rivayet söylentilerine göre bunlar iki kardeşmiş. Büyük küçüğüne demiş ki.Ben milleti tandırın etrafına toparlarım .Küçük de ben tandırdan sokup külfeden (külfık ) çıkartacağım demiş ve çıle adıyla anılmışlar .hava ,suya ve toprağa cemre bu aylarda düşer .
c.) bu ayda marta kocakarı fırtınası başlar rivayete göre bir koca karı bir kaç keçisi varmış hayvanların otu samanı bitmiş oda nasılsa kar eridiğinde ben artık yaylaya çıkayım çok ta ası biriymiş Allaha karşı artık bahar geldi diyerek havalar ısındı, cemre düştü karda yağmaz ve yaylaya çıkar Allahın emri öyle bir tıp fırtına olur ki mağaraya kaçar mağarada bile keçileri ve kocakarıyı boğar bu fırtına 4 gün kıştan 3 günde bahardan alır ve sonara kış ve baharın biri birinde ayrılması 21 mart newroz adı verilmiştir ve ilkbahar newrozlan başlar . ilk baharda camişkıran fırtınası 28 gündür .Bu ay köylüler ,çiftçiler,hayvancılıkla uğraşanlar için en kritik aydır. Camişkıranın ilk on gününe ´´kernavut ´´denir .onuncu günün sonunda yere nefes verir yanı toprak ısınır canlanmaya başlar .Kernevutun son günü aynı zamanda kürd gencinin dağda kalışıdır. Bunun hikayesi ise şöyledir üç arkadaş yolculuk yapıyorlarmış birası yolda çok yorulur arkadaşlarına siz yavaş yavaş gidin ben arkadan gelecem der. Arkadaşları yola devam ederler sonra fırtına yüzünde biri birini kayıp eder bulamazlar. Meğer yorgunluktan bir kayanın dibine sinmiş öylece kalmış . Köye gittiklerinde gencin annesi oğlunu onlardan sorar .Arkadaşları başlarından geçenleri anlatırlar .Fırtına olduğu için öylece çarksız beklerler . Annesi gece yarısına kadar oğlum öldüyse öldü ölmediyse ondan sona hiç bir şey olmaz . Çünkü gece yarısından sonra toprak ısınır oğlumda donmaz
Gerçektende de öyle olur ertesi gün aradıklarında gencin etrafına kar birikmiş olarak kayalıklar arasında bulurlar . Olay zamanla masal haline gelir ve halk takvimine geçer . Kışın uzun sürmesiyle ilk baharda yemler biter yahut azalır hatta hayvanlar telef olur . Rivayete göre zengin bir adamın kırk tane camışı (mandası) varmış . Açılan havaya ve yeşilliğe aldanarak hayvanları .Nisan´ın 20 sinde meraya otlatmaya göndermiş Aniden çıkan fırtına ve yağan kar bu camişları öldürmüş. Bu olaydan sonra mal sahipleri yemlerini dikkatli kullanmaya gayret ederler ve birbirine öğütte bulunurlar.
b.) abrel:Camişkırandan sonra gelen aydır . Süresi 30 gündür bu ayda yer ısınmış ,toprak canlanmaya başlamıştır. fırtınalar bitmiş hayvanlar üşümez olmuştur . (hıdır-nebi.)haxır artık otlanmaya çıkarılmış.
C.)Mayıs´ın son haftası ile haziranın ilk üç haftasıdır bahar yaza geçer . Sonbahar (güz .Payız ) mevsimleri sayılı günlerin az olduğu mevsimlerdir . Bu yüzden halk takviminde fazla etkili olmazlar sadece koç katması önemli yer tutan tarihlerdir..
KÜRD HALKIN METEOROLJİSİ Hangi hallerde yağmur yağar,belirtileri nelerdir.
1- Kıble tarafı kara bulutlarla kapalı ise ,az sonra yanı biraz sonra yağmur yağacak demektir
2-Bilhassa öğleden sonra ;parçalı bulutlu havada,güneş sıcaklığı birdenbire yükselirse yağacak denir ve biraz sonra yağmur yağar.
3- Kapalı olan taraftan alışılmışın veya o andaki esintinin üstünde bir yel eserse ,soğuk geliyor denir ve az sonara yağmur kendisini gösterir.
4-sabahleyin güneş doğduğunda gökyüzü ve bulutlar kızarırsa büyük bir ihtimalle yağmur yağar.
5-Karıncalar hazırlık yapıyor dışarıda yuvalarına taşınıyorsa tavuklar da barınmak için yer arıyorsa yağmur yağacaktır.
halk arasındaki rıvayet
Bir düğünde normal ,normaldan fazla yağmur yağarsa gelin baba evinde çok kazanın dibindeki yemeği çok yemiştir...
