Dünyada ve Türkiye'de son yıllarda istikrarlı şekilde büyüyen e-ticaret, Covid-19 salgınıyla rekor seviyelere ulaştı.
E-ticaretin mevcut durumunda, e-ticaret pazar yerleri önemli bir satış kanalı olarak öne çıkıyor.
Türkiye'de 2019'da yüzde 9,8 olan e-ticaretin genel ticarete oranı, yaklaşık iki katına çıkarak 2021'de yüzde 17,7 olarak gerçekleşti. Gelecek dönemde bu oranın daha da artması bekleniyor.
2021'de perakende e-ticaret hacmi 234 milyar lira olarak gerçekleşirken, bu hacmin yaklaşık yarısını sektörün önde gelen e-ticaret pazar yerlerindeki satışlar oluşturdu. Bu oran da her geçen gün artma eğilimi gösteriyor.
2020'de 256 milyon 861 olan e-ticaret faaliyetinde bulunan işletme sayısı, 2021'de yüzde 88'lik artışla 484 milyon 347'ye ulaştı. Bu işletmelerin 472 milyon 604'ü, elektronik ticaret pazar yerlerinde faaliyette bulunuyor.
İşletmelerin e-ticaret pazar yerlerine göre dağılımına bakıldığında ise yüzde 74'ünün yalnızca bir, yüzde 12'sinin iki, yüzde 6'sının üç ve yüzde 3'ünün dört ve üzeri pazar yerinde satış yaptığı görülüyor. Sektörün az sayıda e-ticaret pazar yerinde yoğunlaşması hem satıcıların hem de tüketicilerin bu pazar yerlerine olan bağımlılığını artırıyor ve birtakım sorunları gündeme getiriyor.
E-ticaret pazar yerlerinde aracılık hizmeti sunulan işletmelerin büyük bölümünü, mikro ve küçük işletmeler oluşturuyor ve e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıların söz konusu işletmeler karşısında asimetrik pazarlık gücü bulunuyor. E-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, bu gücü kullanarak haksız ve adil olmayan uygulamalarda bulunabiliyor.
YENİ ARACI HİZMET SAĞLAYICILARIN DAHİL OLMASINI ZORLAŞTIRIYOR
E-ticaret faaliyetleri incelendiğinde, elektronik ticaret pazar yerleri açısından piyasada bir yoğunlaşma söz konusu. Yoğun bir reklam sürecini de içeren agresif büyüme stratejileri uygulayarak büyük ölçekli hale gelen e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, sahip oldukları ağ etkileri ve ölçek ekonomilerinden faydalanarak pazardaki konumlarını daha da güçlendiriyor, pazarlık gücü, tüketici tercihlerini belirleme yeteneği ve hizmet sağlayıcılar üzerindeki kontrol imkanlarıyla e-ticaret sektörüne yeni aracı hizmet sağlayıcıların dahil olmasını zorlaştırıyor.
Söz konusu işletmeler e-ticaretin tamamlayıcı sektörleri olarak görülebilecek lojistik, kargo ve ödeme hizmetleri gibi sektörlerde de söz sahibi oluyor ve e-ticaret pazar yerlerine olan bağımlılığı ve yoğunlaşmayı daha da artırıyor. Artan bağımlılık, uzun dönemde fiyatların yükselmesine, sunulan ürünlerin kalite ve çeşitliğinin azalmasına, hizmetlerin tekdüzeleşmesine ve inovasyonun azalmasına neden olabiliyor.
Diğer taraftan başta ABD olmak üzere, dünya genelinde kamu otoriteleri, piyasa aksaklıklarının önüne geçmek, adil ve şeffaf ticari koşulları tesis etmek ve rekabeti koruyucu tedbirleri alarak gerek platform içi gerek platformlar arası dengeyi gözetmek amacıyla mevzuat çalışmaları yürütüyor.
REKABETİ BOZUCU VEYA SINIRLAYICI FAALİYETLER ENGELLENECEK
Bu kapsamda sektörde rekabeti bozucu veya sınırlayıcı faaliyetlerin engellenmesi, e-ticarette çok oyunculu bir yapının tesis edilmesi ve e-ticaretin sağlık bir şekilde büyümesi amacıyla Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi hazırlandı.
Ticaret Bakanı Mehmet Muş'un, "birden fazla oyuncunun pazarda yarışabileceği bir sistemin kurulmasını, adil ve rekabetçi bir ortamın oluşmasını hedefleyen düzenleme" olarak tanımladığı kanun teklifiyle, tüm e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılara yükümlülükler getirilecek.
E-ticaret pazar yerlerindeki fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlalleri önlenecek ve hukuka aykırı içerikler ile e-ticarette meydana gelen haksız ticari uygulamalar engellenecek.
E-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar tarafından satıcılara yapılacak ödemelere ilişkin süreler kısaltılacak.
E-ticaret aracı hizmet sağlayıcılarınca herhangi bir hizmet verilmeden haksız şekilde satıcılardan ücret alınmayacak. E-ticaret aracı hizmet sağlayıcıların kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markalarını taşıyan malları satışa sunması veya satışına aracılık etmesi engellenecek.
E-ticaret aracı hizmet sağlayıcı veya e-ticaret hizmet sağlayıcının olumlu irade beyanını almadan bunların tescilli markalarını kullanarak çevrim içi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetinde bulunmayacak.
E-TİCARET ARACI HİZMET SAĞLAYICILAR LİSANSLANDIRILACAK
Kanun teklifi ile net işlem hacmi 10 milyar lira üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılara yükümlülükler getiriliyor.
E-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar lisanslandırılacak. E-ticaret aracı hizmet sağlayıcıların, elde ettiği verileri kullanarak bünyesindeki satıcılarla haksız rekabet etmesi engellenecek.
Satıcılar, kendilerine ait verileri diledikleri zaman diğer e-ticaret pazar yerlerine taşıyabilecek. Birden fazla e-ticaret ortamında faaliyet gösterilmesi halinde bu ortamlar arasında erişim imkanı sunulmayacak.
Net işlem hacmi 30 milyar lira ve işlem sayısı 100 bin adedin üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, pazar yerlerinin piyasadaki rakipleri dışlayıcı şekilde reklam ve indirim faaliyetlerinde bulunamayacak.
Net işlem hacmi 60 milyar lira ve işlem sayısı 100 bin adedin üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıların, pazar yerlerinde cüzdan benzeri elektronik para kuruluşu olarak gerçekleştirdikleri faaliyetlere sınırlamalar getirilecek.
E-ticaret aracı hizmet sağlayıcıların, pazar yerlerindeki satışlar ile satıcı olarak yaptıkları satışlar ve fiziki satışları hariç, kargoculuk faaliyetleri kısıtlanacak.
Mal veya hizmet ilanlarının yayımlanmasına elektronik ortam sağlaması halinde, aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkan sağlanması engellenecek.
