Siz Doğubeyazıt mı diyorsunuz Doğubayazıt mı?
Soru önemsiz gibi görünebilir ama artık her şey dijitalleşti, araç muayenesinde bile artık arabanız geçtiyse tek bir evrak bile almıyorsunuz, hepsi sistemde gözüküyor: sigortası, vergisi, muayenesi, egzoz raporu...
Şimdi her şeyin dijitalleştiği bu ortamda güvenlik sorusu olarak doğum yerimiz sorulsa hepimizin aynı kelimeyi yazması gerekmiyor mu? Bu durumda kimimiz Doğubeyazıt kimimiz Doğubayazıt yazsa ne olacak?
Artık tüm resmi kurumların çoğunlukla Doğubayazıt yazdığı görülüyor, eskiden resmi/kamu kurumları arasında da farklılık vardı, 2016 yılında bir forumda resmi kurumların da birbirinden farklı kullanımına değinmiş: Kaymakamlık sitesi: dogubeyazit.gov.tr; Belediye sitesi: dogubayazit.bel.tr, Milli eğitim sitesi: dogubeyazit.meb.gov.tr (https://www.r10.net/sorum-var/1647534-agri-dogubayazit-mi-agri-dogubeyazit-mi.html).
Şu anki durumda her üç kurumda Doğubayazıt kullanımını tercih ediyor; ama Milli Eğitim Müdürlüğü’nün internet alan adı halen dogubeyazit.meb.gov.tr.
Benzer bir tartışma 2006 yılındaki kuş gribiyle birlikte ilçemiz Türkiye gündemine oturunca Milliyet gazetesinde de ortaya çıkmış (https://www.milliyet.com.tr/gundem/dogubayazit-mi-dogubeyazit-mi-255172). Gazete, bazı yazarlardan alıntı yaparak konuyu ele almış, ama yazıda “İstanbul'daki Beyazıt Meydanı da adını oradan alır ve burada Doğubeyazıt'tan gelenler olduğu için adı Beyazıt olmuştu” denilerek fahiş bir hata da yapılmış. Çünkü İstanbul’daki Beyazıtisminin kaynağı Doğubeyazıtlılar değil.
Bu yazıda ben de Doğubeyazıt mı Doğubayazıt mı meselesine değinmek istiyorum. Öncelikle Doğubeyazıt’ın adı Celâyirli hükümdarı olan Sultan Ahmed Celâyir’in (1382-1410) kardeşi Bayezid’den geldiği bilinmektedir (Metin Tuncel, 1994, s. 492-494, Diyanet Ansiklopedisi). İstanbul’da 2008 yılına kadar Eminönü ilçesine bağlı, Eminönü lağvedilip Fatih ilçesine bağlandıktan sonra da Fatih ilçesinin sınırlarına dahil olan Beyazıt ismi ise oraya külliye inşa eden Sultan II. Beyazıt'tan gelmektedir.
Görülüyor ki her iki semt de adını idarecilerden alıyor ve idarecilerin isimlerinin doğru hali Bayezid… Ama Osmanlıcadan Türkçe’ye transkripsiyon farklılıklarından dolayı kimi zaman Bayazıt, kimi zaman da Beyazıt kullanılır olmuş ve bu artık yaygınlık kazanmış. Bayezid ismi çok az kişi tarafından tercih ediliyor.
Bizim Doğubeyazıt ile alakalı yalnız şöyle bir sorun var. Batıda tüm kullanımlar Beyazıt şeklinde. İstanbul’daki Beyazıt için kimi zaman Beyazıt kimi zaman Bayazıt denilmiyor. Dolmuşundan otobüsüne, resmî kurumlarından özel kurumlarına, gazetelere ve kitaplara bakınız, burası Beyazıt diye geçer. Ankara’da Yıldırım Beyazıt Üniversitesi vardır, her zaman Yıldırım Beyazıt diye yazılır, Yıldırım Bayazıt diye yazıldığı olmamıştır. Yine Bursa olmak üzere İstanbul dışındaki il ve ilçelerde bulunan sokak, mahalle isimleri de çoğunlukla Beyazıt’tır, Bayazıt olanlar da Bayazıt olarak sürekli ve tek şekilde kullanılır, ki zaten Beyazıt’a oranla sayısı azdır.
Şimdi eğer İstanbul’daki Beyazıt semtinden ayrılması için başına Doğu getirildiyse, diğer yerlerdeki kullanımda da oynaklık yoksa, sabit bir şekilde kullanılıyorsa bizde de Doğubeyazıt olarak tek kullanımının olması gerekmiyor mu? Bazıları büyük ünlü uyumuna göre Doğubayazıt olması gerekir diye düşünebilir; ama bitişik yazılan birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz, eğer Doğu Bayazıt diye ayrı yazılırsa büyük ünlü uyumuna dikkat edilir ama bizde bitişik de yazılmıyor.Bu saydığım nedenlerle ben Doğubeyazıt kullanımının daha uygun olduğuna inanıyorum.
Açıkçası bazen Doğubayazıt’ı kullansam da çoğunlukla Doğubeyazıt kelimesini tercih ediyorum, daha hafif bir şekilde ağızdan çıkıyor ve söyleyişinin de kulağa daha hoş geldiğini düşünüyorum. Son olarak yerel idareciler, belki de Doğubeyazıt mı Doğubayazıt mı tercihini halkın oyuna sunabilir, bunun için küçük bir referandum yapılabilir.
-
Not: Yazıyı tamamladıktan sonra (18 Temmuz veya 19 Temmuz’da bitirmiştim sanırım) 20 Temmuz’da Türk Dil Kurumu (TDK), 12’nci baskısını yayınladığı yeni sözlükte, bazı sözcüklerin yazımını güncellediği haberleri çıktı, bu değişen kelimeler arasında Doğubeyazıt da var. İlginç bir tevafuk oldu açıkçası. TDK, Doğubeyazıt’ın yazımını “Doğubayazıt” olarak güncelledi. Bu arada TDK’nın bu güncellemesine rağmen ben hala aynı görüşteyim. Eğer Batı’da Beyazıt ise Doğu’da da Beyazıt olmalıdır.
