MEHMET KOÇ

         Şu anda Türkiye´nin en fakir vilayeti olan Ağrı, bir zamanlar küçükbaş hayvan sayısında Türkiye birincisi idi.

         Ağrı´nın hayvan borsası (mal meydanı) çok ünlüydü. Doğu Anadolu bölgesinin her tarafından Ağrı mal meydanına yoğun bir şekilde hayvan ve alıcılar gelirdi. Türkiye´nin çeşitli bölgelerinden gelen celepler, Ağrı´dan koyun alıp götürüyorlardı. Ağrı´da faal olan Et-Balık Kurumu tam gaz çalışıyordu.

         Başta Libya olmak üzere Arap ülkelerinin kurbanlık ihtiyaçlarının önemli bir kısmı Ağrı´dan karşılanıyordu. Küçükbaş hayvanlar sürüler halinde Trabzon´a götürülüp oradan gemilerle ihraç ediliyordu.

Ağrı küçükbaş hayvan sayısında Türkiye birincisi olduğu dönemlerde, ilde şimdiki gibi ne ziraat mühendisi vardı, ne de veteriner. Yine o dönemlerde ziraat teknisyeni ve veteriner sağlık memuru sayısı da o kadar azdı. Tarım teşkilatındaki personel inkişafı, ne yazık ki aynı oranda ziraat ve hayvancılığa yansımadı, tam aksine personel sayısı artınca tarım ve hayvancılıkta büyük düşüşler yaşandı.

         “Saldım çayıra mevlam kayıra” yöntemi ile Ağrı´daki geniş yayla, mera ve çayır alanları, özellikle küçükbaş hayvanların yetiştiriciliği için tek başına yeterlidir. Ayrıca, Ağrı doğasında yeteri kadar kaba yem de mevcuttu. Bu nedenle milyonlarca hektarlık arazide hiçbir resmi destek olmadan her türlü organik tarım ve de hayvan yetiştiriciliği rahatlıkla yapılabiliyor. O dönemlerde Ağrı´da küçükbaş hayvan dışında yine milyonlarca büyükbaş hayvan da bulunuyordu. Çünkü Ağrı halkının yaklaşık % 65´i tarım ve hayvancılık yapıyordu.

         Daha sonra yaylacılık faaliyetlerinin yasaklanması ve personel sayısı artan tarım teşkilatının, bu gücünü, daha çok hayvan hareketlerinin sınırlandırılmasında kullanması ve böylece hayvanların bir yerden bir yere naklinin katı kurallarla bağlanması, böylece zirai faaliyetlerin ya da hayvan ticaretinin her geçen gün zorlaşması, Ağrı´nın bu arazi genişliğine rağmen, tarım ve hayvancılıkta istenilen noktada bulunmaması, hiç kuşkusuz Ağrı tarım teşkilatının başarısızlığından kaynaklanıyor.

         Tarım teşkilatının teknik ve sağlık eleman sayısı nazara alındığında, bu güne kadar Ağrı bölgesinde örnek bir çalışmanın yapılmamış olması ve tarımdaki bu personel inkişafı döneminde, tarım ve hayvancılığın bu kadar olumsuz etkilenmiş olması anlaşılır gibi değil.

         Sonuç olarak halen Ağrı´da yüzlerce veteriner, ziraat mühendisi, ziraat ve sağlık memuru bulunuyor. Buna rağmen Ağrı´nın hayvan sayısında ve ekili ziraat alanlarında azalmalar meydana gelmekte ve mevcutların da verimi azalmaktadır.