İktidar, yani hükümet, meclis tarafından denetime tabi tutulur.
Parlamenter denetim de denilen bu sistemde Meclis’te bulunan milletvekilleri çeşitli kanallarla iktidardan bilgi talep eder, soru sorar, halkın talep ve şikayetlerini iletir, çeşitli soru ve sorunların mecliste görüşülmesini ve incelenmesi talep eder.
1982 Anayasası’nda “Bilgi edinme ve denetim yolları” başlığı altında düzenlenen parlamenter denetim; soru, Meclis araştırması, genel görüşme, gensoru ve Meclis soruşturması olarak belirlenmiştir.
Bu yazımızda 27. Dönemde, yani 24 Haziran 2018 tarihinde seçilen ve 7 Temmuz 2018 - 7 Nisan 2023 tarihleri arasında Meclis’te bulunan Ağrı Milletvekillerinin Meclis’te bilgi edinme ve denetim yollarından hangilerini ve bunları ne ölçüde kullandığını ele alacağız, bir yönüyle milletvekillerininmeclis performanslarını ortaya koyacağız.
Bilindiği üzere 27. dönemde Ağrı’yı Mecliste temsil eden milletvekilleri HDP’den Abdullah Koç, Dilan Dirayet Taşdemir ve Berdan Öztürk; AK Parti’den Ekrem Çelebi’ydi.
Vekiller Kaç Soru Önergesi Verdi?
Soru önergeleri milletvekilleri tarafından Cumhurbaşkanı Yardımcılarına veya Bakanlara bir konu veya bir sorunun çözümü ile ilgili olarak verilen sorulardır. Yazılı ve sözlü olmak üzere iki tür soru önergesi bulunmaktadır.
27. Dönemde Ağrı Milletvekillerimizin verdiği soru önergelerine baktığımızda, Abdullah Koç soru önergesi performansı en yüksek milletvekili olup 348 tane yazılı soru önergesi vermiştir. Bu soru önergeleri içinde Doğubeyazıt’a ilişkin soru sayısı22’dur. Doğubeyazıt’a ilişkin sorulan sorulara bakıldığında Gürbulak sınır kapısı, gözaltılar ve kötü muamele, hastane, içme suyu, sel, kolluk güçleri vs. konulardan oluşmaktadır. Abdullah Koç’un özellikle halkın şikayetçi olduğu PTT’deki yoğunluk ve hastane personel ve ekipman eksikliğine dair soru sorduğu ve bu soruların her ikisinin Sağlık Bakanlığı ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından cevaplandığı görülmektedir. Bununla birlikteverilen bu cevapların sorunu çözmeye dönük olmaktan çok; usulen verilen cevaplar olduğu gözlemlenmiştir.
PTT’deki yoğunluğa, yeni şubenin işletilmesine ilişkin sorulan soruya Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından verilen yanıt meramımızı daha iyi anlatacaktır: “PTT A.Ş. Genel Müdürlüğünde; "Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketinde Çalıştırılacak îdari Hizmet Sözleşmeli Personel Hakkında Yönetmeliği"nin 7'nci maddesi kapsamında iş gücü tespitleri gerçekleştirilmekte olup; atamalar, yer değiştirmeler ve geçici görevlendirmeler ilgili yönetmelikler çerçevesinde yapılmaktadır.” Görüldüğü üzere verilen cevap, “personel atayacağız, şube açacağız, sorunu halledeceğiz” gibi çözüme dönük bir cevap olmayıp kopyala-yapıştır usulü bir cevap olmuştur.
Dilan Dirayet Taşdemir 244 soru önergesi vermiştir. Bu soru önergeleri içinde Doğubeyazıt için verilen soru önergesinin sayısı 7’dır. Bunlar vatandaşların kamu hizmeti alırken uğradığı kötü muamele, kolluk hizmetleri, Gürbulak sınır kapısı ile su kanallarının temizliğine dair sorulardan oluşmaktadır. Bu 7 sorudan 3 tanesi süresi geçtikten sonra cevaplanmış, dört tanesine de ilgililer cevap vermemiştir.
Berdan Öztürk bu dönemde 21 tane soru önergesi vermiş olup, bunlar içinde Doğubeyazıt’a ilişkin soru yoktur.
Ekrem Çelebi ise bu dönemde herhangi bir soru önergesi vermemiştir. Yasal olarak yazılı ve sözlü soru önergelerini iktidar veya muhalefet partilerine mensup tüm vekiller verebilir. Ama fiili durumda iktidar partisi vekillerinin soru önergesi vermediği gözlemlenmektedir. 27. Yasama döneminde AK Parti milletvekillerinin yasama ve denetim faaliyetlerini inceleyen CHP'li Mahmut Tanal,23 Ağustos 2021 itibariyle iktidar partisi mensuplarının yüzde 97,5'i soru önergesi vermediğini ifade etmiştir. Dolayısıyla iktidar partisine mensup vekillerin soru önergesi vermemesinin kısmen bir teamül haline geldiğini söylemek mümkündür.
(Not: Doğubeyazıt’a ilişkin sorulan sorular “Doğubeyazıt, Doğubayazıt, Gürbulak, İshak Paşa” kelimeleriyle filtrelenerek tespit edildi)
Vekillerin İmza Attıkları Meclis Araştırması ve Genel Görüşme Önergeleri
Meclis Araştırması, TBMM'nin belli bir konuda bilgi edinmek için inceleme yapmasıdır. Siyasi parti grupları veya en az 20 milletvekili tarafından önerge ile istenir. Yani tek bir milletvekilinden ziyade ya Meclis’te grubu olan siyasi parti ya da 20 vekilin toplu imzasıyla gerçekleşmektedir. Bu dönemde Abdullah Koç’un 843, Dilan Dirayet Taşdemir’in 723; Berdan Öztürk’ün 712 ve Ekrem Çelebi’nin ise 18 önergede imzası bulunmaktadır. Görüldüğü üzere Meclis Araştırması’nda en fazla önergede imzası bulunan Abdullah Koç’tur.
Genel Görüşme toplumu veya devlet faaliyetlerini ilgilendiren konuların TBMM Genel Kurulunda görüşülmesidir. Genel görüşme de meclis araştırmasında olduğu gibi siyasi parti grupları veya en az 20 milletvekili tarafından önerge ile istenebilmektedir. Bu dönemde Abdullah Koç’un 2, Dilan Dirayet Taşdemir ve Berdan Öztürk’ün 1 genel görüşme önergesinde imzası bulunmaktadır. Ekrem Çelebi’nin herhangi bir genel görüşme önergesinde imzası bulunmamaktadır.
Yukarıdaki veriler ışığında soru, meclis araştırması ve genel görüşme kanallarını en fazla kullanan milletvekilinin Abdullah Koç olduğu; ondan sonra da Dilan Dirayet Taşdemir’in geldiği görülmektedir. Bir sonraki yazımızda kanun teklifleri ve Meclis’te konuşma performanslarını ele alacağız.
| Soru Önergesi | Genel Görüşme | Meclis Araştırması | |
| Abdullah Koç | 348 | 2 | 843 |
| Dilan Dirayet Taşdemir | 244 | 1 | 723 |
| Berdan Öztürk | 21 | 1 | 712 |
| Ekrem Çelebi | - | - | 18 |
Not: Veriler TBMM sitesinden alınmıştır.