KÜRT TARİH VE KÜLTÜRÜNDE (MÎR, AŞİRET, AĞA) İLE (SEYYİD, ŞEYH) VE MELELER'IN (DİN ALİMİ) ROLÜ, BUGÜNE YANSIMASI VE ŞİMDİKİ GERÇEKLİK

Başlıklı yazı dizimizin 3.ncüsü

İLK MÜSLÜMAN KÜRT DEVLETLERİ DÖNEMİ (İLK İSLAM DÖNEMİ, ABBASİLER DÖNEMİ) =500 YIL

              İslam Dinini kabul eden Arap dışı ilk toplumlar; Horasan çevresinde, Maveraünnehir ve Fergana Vadisinde Farslar, Afganlar, Kürt Aşiretleri ile Türk Boyları hepsi iç içedir. Kurulan İslam Devletlerinin içinde hemen hemen hepsi da vardır. Yaratılan Medeniyette hepsi ortaktır. İmam Ebû Hanife Kürt asıllı mı? Türk orijinli mi?;Farabi Türk mü? Fars mı?  Doğrusu kimse tam bilmiyor. Amma; bilinen bir şey varsa ikisi de evrensel İslam’a hizmet etmiş olmasıdır.

            Emevîye harici Araplar ve diğer Müslüman Topluluklar; Emevîler’den muzdarip olup, Emevî’yı yıkıp (Komutada Kürt Asıllı olduğu söylenen Eba Müslüm Horasanî olmak üzere) yerine Ehlê Beyt olması hasebiyle Peygamberin amcası Hz Abbas’ın sülalesini getirmişlerdir.

           Abbasî Halifeliği döneminde, Abbasî veya Fatımî halifelerine bağlı birçok Devlet ve Emirlikler kurulmuştur. Bunların içinde, Türk Boyları, Fars ve Kürt Aşiretlerin olduğu Gazneliler  ( Mehmet Emin Zeki Beg’ın anlatımına göre,1029 da Gazneliler ile Oğuz Boyları arasında çıkan ve Gaznelilileri’ın yenildiği  savaşta;  Kürt askerleri Oğuz Boyları tarafına geçip savaşmışlar.) dışında:

• Farslarin Kurduğu Samanî Devleti; 

• Türk Boylarının kurduğu; Büyük Selçuklu Devleti, Anadolu Selçuklu Devleti, Karahanlılar,  Harzemşahlılar, Atabekler vs. İlk akla gelenlerdir.

• Muhtelif Kürt aşiretlerinin kurduğu Sünnî veya Ehlê Beyte yakın Devletler, Hanedanlıklar veya Atabekler ise;

1. Revadi Devleti: En eski Kürt Hükümdarlığı kabul edilir. (Kurucusu: Eyyubilerin Revadi Aşireti) Yaklaşık 400 yıl devam etti;

2. Fadleviye (Büyük Lor) Devleti: Yaklaşık 377 yıl devam etti;

3. Deylemiyan (Paweyan) Devleti: Yaklaşık 150 yıl devam etti;

4. Hasanvehy Devleti: (Kurucusu Barzikani =Baruni Aşireti lideri),  yaklaşık 160 yıl devam etti;

5. Şeddadî Devleti: Kurucusu Selahaddin Eyyubi’nın mensup olduğu aşiret,250 yıl devam etti;

6. MERVANİ DEVLETİ: Kurucusu, Harput Kürt kabilesi, Hamidi Aşireti mensubu Baz Dostkidir. Bu Devlet, 120 sene devam etmiştir.

                     1071 Yılında, Malazgirt savaşında Mervaniler; tüm güçleriyle Müslüman Türkleri desteklemişlerdir ve savaşta asker vermişlerdir. Bir söylentiye göre; Bizans ordusunda Müslüman Türklere karşı savaşan Peçenek, Kıpçak, Kuman ve Uzlar gibi Türk boylarına karşın; Mervaniler için Alpaslan, dayılarımdan destek alın demiştir. 

                     Bu günkü Adilcevaz ilçesi; ilkin ŞABAZİŞ adıyla Mervaniler tarafından kurulmuştur. Sonraları, Eyyubî Kürtleri; ismini ADİLCEVAZ olarak değiştirilmiştir (M.Emin Zeki Beg anlatımı).

7. EYYUBÎ İMPARATORLUĞU: Abbasî İmparatorluğu, nasıl Kureyş kabilesi Haşimî kolu mensubu bir Abbasi Hanedanı yönetiminde bir İslam İmparatorluğu ise; Büyük Selçuklu ve Osmanlı İmparatorlukları nasıl Türk Bozuk Aşireti Oğuz boylarına mensup birer Türk Hanedanlıkları yönetiminde İslam İmparatorlukları ise; Eyyubi İmparatorluğu da Hazbeni Aşireti Revadi koluna mensup bir Kürt Hanedanı yönetiminde İslam İmparatorluğudur. 

                 Herkesin bildiği, Kudus Fatihi, adaletiyle nam salmış Sultan Selahaddin’i daha fazla anlatmaya herhalde gerek yoktur. Eyyubiler, yaklaşık 80 sene devam etmiştir. 

8. Hamdani Devleti: Kurucusu Hamdani aşiretine mensup, Diyiloya, Lavatidyan, Karyan ve Barzaniyan gibi Kürt aşiretleri içinde vardır. Yaklaşık 100 YIL devam etmiştir.(Anlatım: Ethem Xemgin)

9. Büveyoğulları Devleti: Kurucusu, Bercenkiaver Kürt kabilesine mensup, Eski Sasani Meliklerinden Behram Gor’un sülalesinden olduğu biliniyor. Şii mezhebine bağlı olmakla beraber Abbasi halifesine yakın olmakla ilgi çekiyor. Yaklaşık 115 YIL devam etti.

10. Bunların dışında; SALAR Devleti, Hilvan Enazi Devleti, Şebankar Devleti, Erdelan Devleti, Belucistan Brahoyi Devleti ile Büyük Selçuklulara ait birçok Atabekler olduğunu biliyoruz.

                Abbasî İslam Halifeliği Döneminde; 500 sene boyunca; kurulan tüm İslam İmparatorluk, Devlet, Hanedanlık, Atabeylik hepsinde hemen hemen ortak kültür ve medeniyet İslam olup, egemen kültür ve resmi dili, İslam’ın iki önemli kültür mirası Arapça ve Farsça olmakla beraber Türkçe ve Kürtçe de yaygındır.

               Sadece; Mervaniler’in dili Arapça ve Kürtçe,  Karahanlılar’ın dili ise Türkçedir.

                 Bu tarih süreci içerisinde herkesi kıskandıracak, Büyük Bilginler, Alimler, Muhadisler, Müffesirler, Mezhep İmamları, Edipler, Bilim İnsanları, Mimarlar ve Tarihçiler yetişmiştir. Bunda bütün Müslüman halkaların payı vardır.

                 Kürt Aşiretleri; bu, beş yüz sene boyunca, bir tarafta varlıklarını korurken, Öbür taraftan İslam Kültür ve Medeniyetine herkesten daha çok hizmet etmişlerdir.